Agnostisizm

Agnostisizm resmi olarak ilk defa 1800'lü
yillarin sonunda ünlü biyolog T. H. Huxley tarafindan ortaya
atilmistir. Bilinmezcilik olarak da tanımlanır. Agnostisizm, tanrının
varlığının "bilinemez" olduğunu savunur. Dinlerin tanrıdan gelmediğini
söyler ve dinlerin tanrısını da reddeder ancak başka bir tanrının, bir
yaratıcının varolup olmadığının hiçbir zaman bilinemeyeceğini söyler.
Bu bakımdan agnostisizm kendini, "kesinliklikle tanrı vardır" diyen
teizmden de "kesinlikle tanrı yoktur" diyen ateizmden de ayrı tutar.
Bir başka kategorilendirmeye göre ise agnostizm, ateizmi kategorisi
altında bir alt kategoridir. Geleneksel ateizm, pozitif ateizm adını
alırken, agnostizm ise negatif ateizmdir.



Doğu felsefesinde de agnostizme rastlamaktayız. 11. yy. da yaşamış
İranlı şair Ömer Hayyam'ın aşağıdaki dörtlüğü, uzun felsefi yazılardan
çok daha etkili şekilde agnostizmi anlatmıyor mu?



Varlığın sırrı saklı senden, benden;

Bir düğüm ki ne sen çözebilirsin, ne ben.

Bizimki perde ardında dedikodu:

Bir indi mi perde, ne sen kalırsın, ne ben



İnsanın, kendi deneyimleriyle elde ettiği olguların ötesinde hiçbir
şeyin varlığını bilemeyeceği bir gerçektir. Bizlere göre bilgi
duyuların sonucudur ve duyular dışında bilgi edinemez ve herkes için
geçerli bilgi olamaz.



Agnostiklere göre tanrının varlığı meselesi insan aklının ötesinde bir
konudur. O halde böyle bir varlık hakkında konuşmak ve hüküm vermek de
imkansızdır Her ne kadar bazı agnostikler tavırları ve yaşamları
onların ateist olduğu izlenimini vermekteysede bir kısmı kendilerinin
felsefi açıdan ateist olmadığını ifade etmiştir. Mesela ateist olarak
bilinen ünlü düşünürlerden Bertrand Russell (1872-1970) felsefi açıdan
kendisini agnostik olarak tanımlamıştır. Çünkü ona göre herşeye rağmen
tanrının yokluğunu kanıtlıyacak bir delil mevcut değildir.



Huxley agnostik sözcüğünü hem geleneksel Yahudi-Hıristiyan
tanrıcılığını, hem de tanrıtanımazlık öğretisini reddederek Tanrinin
varlığı sorununu ortada birakan düsünürler için kullandı. Terim daha
sonra geriye götürülerek bütün bilinemezci ögretileri kapsamıştır.
Agnostisizm, tarihsel olarak bilimin denetiminden yoksun insan
düsüncesinin düştüğü büyük yanılgılara bir tepki olarak ortaya
çıkmıştır. İlk tepkiyi Yunan antikçağ bilgicilerinden duyumcu sofistler
vermistir. Onlara göre bilgi duyularin sonucudur ve duyular disinda
bilgi edinemez ve herkes için geçerli bilgi olamaz. İnsanın, kendi
deneyimleriyle elde ettiği olguların ötesinde hiçbir şeyin varlığını
bilemeyeceğini ileri sürer bu öğreti.





Ünlü agnostikler:





Ayaan Hirsi Ali, Margaret Atwood, Susie Bright, Vincent Bugliosi,
Robert X. Cringely, Clarence Darrow, Charles Darwin, Alan Dershowitz,
Richard Dreyfuss, Umberto Eco, Timothy Ferris, Carrie Fisher, Stephen
Jay Gould, Matt Groening, Bob Guccione, Robert (Bob) James Lee Hawke,
David Horowitz, Bob Hoskins, Robert Jastrow, Matt Johnson, Jack
Kevorkian, Larry King, Tony Kushner, Dave Matthews, Larry Niven, Neil
Peart, Sean Penn, Roman Polanski, Bertrand Russell, Carl Sagan, Dan
Savage, James Taylor, Charles Templeton, Uma Thurman, Ted Turner,
Robert Anton Wilson



Alıntıdır